Στο χώρο της ψυχολογίας – μέσα από εφαρμογές, ψυχαναλύσεις κλπ.- έχουν, με τον χρόνο, προστεθεί στοιχεία και έχουν αναθεωρηθεί κάποιες αρχικές εκτιμήσεις. Ωστόσο το γεγονός ότι δημιουργούνται κάποιες σχολές μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν κενά σε κάθε άποψη. Το ίδιο συμβαίνει και στην Αστρολογία. Υπάρχουν πολλές τάσεις που η μία συμπληρώνει την άλλη.
Στην ψυχολογία
λοιπόν υπάρχει η “συνείδηση”(Κρόνος), το “υποσυνείδητο”(Σελήνη), το “ασυνείδητο”(Ποσειδώνας -Πλούτωνας) και πάνω από την συνείδηση υπάρχει το λεγόμενο “συλλογικό ασυνείδητο” (Πλούτωνας-Ουρανός- Ποσειδώνας).Το παιχνίδι που παίζεται εδώ, έχει να κάνει με την ανάδυση περιεχομένων από κάτω προς τα πάνω – από το ασυνείδητο Û στο υποσυνείδητο Û και τέλος στη συνείδηση. Όσο λοιπόν τα δύο πρώτα ανεβαίνουν προς τα πάνω η συνείδηση προσπαθεί να τα αφομοιώσει και να συγκροτηθεί περισσότερο. Έτσι η συνείδηση σιγά – σιγά μεγαλώνει με σκοπό να συγκροτήσει έναν σταθερό πυρήνα, ώστε ακόμα και αν πέσει προς τα κάτω να μπορέσει να επιβιώσει και να μην διαλυθεί. Διότι ο μεγάλος φόβος και το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι μια τέτοια μετακίνηση μπορεί να γίνει -μια παλινδρόμηση δηλαδή- με αποτέλεσμα όλες οι “κατακτήσεις” της συνείδησης να διασπαστούν.
Αυτό που θέλουμε είναι όταν γίνει μια τέτοια κίνηση -όπως κάποιος που κάνει καταδύσεις μπορεί να βγαίνει ακέραιος στην επιφάνεια- ν’ αναδυθεί η “συνείδηση” συγκροτημένη. Η “συνείδηση” (Κρόνος-Δίας) όπως καταλαβαίνουμε δέχεται φοβερές πιέσεις από όλες τις μεριές. Γι’ αυτό ο σύγχρονος άνθρωπος βιώνει το πρόβλημα ζώντας σε μια κοινωνία με αξίες και αρχές και από την άλλη δέχεται τις πιέσεις από τον εσωτερικό του κόσμο, τα ένστικτά του, τις παρορμήσεις του, τα συναισθήματα. Η διαδικασία αυτή, του να συγκροτείται, δηλαδή, όλο και περισσότερο το συνειδητό μέρος αφομοιώνοντας όσα περιεχόμενα μπορεί, οδηγεί σε μια συγκεκριμένη πορεία που λέγεται “πορεία της εξατομίκευσης”.
Κατά τον Γιούνγκ λοιπόν η “πορεία της εξατομίκευσης” είναι μια τελική σύνθεση όλων των δυνατών στοιχείων. Δηλαδή το συνειδητό μεγαλώνοντας (Δίας) αφομοιώνει όλο και περισσότερες περιοχές (Κρόνος) συνειδητοποιώντας όλο και περισσότερα πράγματα, με αντικειμενικό στόχο να γίνουν όλα ένα (ΤΑΥΤΟ) δηλαδή να γίνει ολοκληρωμένη οντότητα. Το “ταυτό” λοιπόν εκφράζει ακριβώς την ενοποιημένη έκφραση..
Άρα
Αν παραλληλίσουμε με την Αστρολογία, θα δούμε ότι ο τελικός σκοπός για κάθε ωροσκόπιο είναι η γνώση του εαυτού μας με σκοπό την ολοκλήρωση (ΤΑΥΤΟ). Αντικειμενικός σκοπός δηλαδή μέσα από την γνώση των πλανητών είναι να συνειδητοποιηθούν όλες οι πλευρές για να ολοκληρωθεί το άτομο σαν προσωπικότητα. Να καταλάβουμε, δηλαδή ν’ αφομοιώσουμε, ό,τι περιγράφεται σαν προσωπικός χώρος στο Ωροσκόπιο μας. Συνήθως είναι μια διαδικασία αρκετή επίπονη και αρκετά αργή.Όταν υπάρχει μια αρνητική διάθεση σε σχέση με αυτή την “αφομοίωση” τότε μπορούμε να μιλάμε για μια περιχαρακωμένη “συνείδηση”(Κρόνος), μια συνείδηση δηλαδή που έχει “φράγματα” (Κρόνος). Τα “φράγματα” καλό είναι να υπάρχουν βέβαια, γιατί είναι μια αντίσταση που επιτρέπουν στην “συνείδηση” να επιβιώνει. Όταν όμως αυτά τα “φράγματα” λειτουργούν σε υπερβολικό βαθμό και απαγορεύουν την επικοινωνία με τα υπόλοιπα, τότε δημιουργείται ..πρόβλημα (Ακατάλληλος Κρόνος).
Το πρόβλημα, τώρα, είναι ότι τα περιεχόμενα του “συλλογικού ασυνείδητου” (Ποσειδώνα-Πλούτωνας) νιώθοντας ότι αγνοούνται, ότι δεν συμμετέχουν σε μια διαδικασία, προσπαθούν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους μ’ όποιο τρόπο μπορούν. Αυτό συνήθως έχει δυσάρεστες συνέπειες. Π.χ έχουμε κάποιον σε μια βάρκα (η εικόνα αυτή γενικά είναι πολύ αντιπροσωπευτική της όλης κατάστασης) και ξαφνικά (Ουρανός) ενώ υπάρχει ηρεμία, βγαίνει ένα σκυλόψαρο και τον τρώει (Ποσειδώνα-Πλούτωνας). Αυτό ακριβώς είναι μια παλινδρόμηση η οποία προέρχεται είτε από άγνοια κινδύνου, είτε από το γεγονός ότι το άτομο αυτό πήγαινε γυρεύοντας.
Κατά τον Γιούνγκ, εδώ υπάρχει μια αντισταθμιστική λειτουργία. Θεωρεί δηλαδή ότι υπάρχει ένα σύστημα ισορροπίας ανάμεσα στο “συνειδητό” και στο “ασυνείδητο”. Όσο η σχέση τους είναι ανταγωνιστική τόσο είναι και συμπληρωματική. Όταν διαταράσσεται αυτή η ισορροπία τότε έχουμε πρόβλημα. Αυτό σημαίνει ότι όταν κάποιος λειτουργεί μόνο με την “συνείδηση” αγνοώντας εντελώς τους υπόλοιπους παράγοντες (τα ένστικτα, τις παρορμήσεις, την φαντασία, τα συναισθήματα.) τότε τα πράγματα γίνονται δύσκολα.
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι που δεν θέλουν να έχουν σχέση με αυτό που λέμε “συναισθήματα” (Κρόνος-Ουρανός) επειδή τα θεωρούν λίγο-πολύ άχρηστα για την ζωή τους, ή τα φοβούνται, βλέπουμε συχνά να καταλαμβάνονται από κάποια περίεργα και ολισθηρά πάθη που οδηγούν σε αβύσσους. Θα πρέπει ν’ ακολουθείται μια πολιτική αναγνώρισης γιατί στην αντίθετη περίπτωση δεν μπορούμε να προχωρήσουμε. Είναι δηλαδή σαν να έχουμε ένα “θηρίο” και αντί να το πλησιάσουμε και να γίνουμε οικείοι μαζί του, το κλείνουμε σ’ ένα κλουβί.
Μια λειτουργία δηλαδή που την κάνουμε για πράγματα που μας απασχολούν, για πράγματα που βγαίνουν από το μυαλό ή για τάσεις που βγαίνουν από μέσα μας και εμείς τις αγνοούμε. Αυτό όμως το “θηριάκι” μεγαλώνει μόνο του. Και πιθανόν να μεγαλώσει τόσο πολύ (Άρης-Ουρανός, Άρης-Πλούτωνας) που ή πιθανόν να σπάσει μόνο του τα δεσμά του ή αν εμείς πια θελήσουμε κάποια στιγμή να το επισκεφτούμε να δούμε ένα “πράγμα” αγνώριστο και τόσο πια αδηφάγο και μεγάλο που να μην έχουμε αντιστάσεις απέναντί του. Όλα αυτά είναι περιεχόμενα του “ασυνείδητου” που, ενώ βγαίνουν κατά καιρούς προς τα πάνω (συνείδηση), εμείς απλά τα αγνοούμε βάζοντας τα στο περιθώριο.
Ο Γιούνγκ ορίζει τα αρχέτυπα σαν μονάδες ψυχικής ενέργειας. Αυτές οι μονάδες ψυχικές ενέργειες μπορεί να εκδηλωθούν σε διάφορα επίπεδα. Δεν έχουν δηλαδή μια συγκεκριμένη μορφή. Είναι μια ιδέα. Αυτή η ιδέα δεν είναι συγκεκριμένη και μπορεί να λειτουργήσει σε αναλογίες σε διάφορα επίπεδα. Αυτό αντίστοιχα λειτουργεί στην Αστρολογία όταν βλέπουμε κάποιους πλανήτες να λειτουργούν με ποικίλους τρόπους στην πρακτική τους εφαρμογή. Είναι τόσο ποικίλος ο τρόπος αυτός όσο πιο ελεύθερη είναι η βούληση. Και βέβαια η Αστρολογία είναι μια αποτύπωση από διάφορα αρχέτυπα (Ήλιος, Σελήνη, Ερμής, Αφροδίτη, Δίας, Κρόνος, Ουρανός, Ποσειδώνας, Πλούτωνας).
Όλα αυτά βέβαια τα αναγνωρίζουμε όταν εκδηλωθούν. Με τεχνικές όπως η Αστρολογία έχουμε την διευκόλυνση να τα βρίσκουμε εκ των προτέρων.
Μέσα σ’ όλα αυτά τα συμπλέγματα που παίρνουν διάφορες μορφές υπάρχουν κάποια πολύ συγκεκριμένα. Ένα από αυτά τα στοιχεία είναι το “anima” (Σελήνη), η λεγόμενη δηλαδή θηλυκή ψυχή, η οποία βοηθάει τα θηλυκά χαρακτηριστικά που έχει ο καθένας. Αυτό είναι ένα στοιχείο που το διαθέτουν και οι άνδρες, αλλά συνήθως δεν το λειτουργούν στο “συνειδητό”.
Αντίθετα είναι μια περίεργη δύναμη η οποία τους υποκινεί. Η “anima” μπορεί να πάρει πολλές μορφές. Από την “απλή καθημερινή γυναίκα” της γειτονιάς, μέχρι την “μοιραία ή την σοφή γυναίκα”. Από το χειρότερο πάθος μέχρι την μεγαλύτερη έμπνευση. Και επειδή η “anima” γενικά λειτουργεί από το ασυνείδητο, γι’ αυτό και οι άνδρες (που το έχουν απωθήσει) είναι καλύτεροι στις τέχνες και παθιάζονται πολύ περισσότερο. Αντίθετα οι γυναίκες στις οποίες λειτουργεί από το “υποσυνείδητο” ο “animus”(Ήλιος) είναι πολύ πιο ακραίες π.χ. στην εξουσία. Οι γυναίκες που έχουν ασκήσει εξουσία είναι πολύ πιο αποφασιστικές από έναν άνδρα, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την Μάργκαρετ Θάτσερ.
Στοιχεία που θεωρούνται αρσενικά όπως η λογική (μια λογική περιχαρακωμένη πολλές φορές) στις γυναίκες είναι πιο έντονη. Οι γυναίκες έχουν π.χ σε μια συζήτηση μια επιχειρηματολογία φοβερή η οποία σε συντρίβει. Ο “animus” δηλαδή ανταγωνίζεται τον άνδρα που έχει απέναντί της. Η τεχνική λοιπόν είναι, ότι όταν βάλουμε στη μέση μιας τέτοιας συζήτησης ένα τρίτο πρόσωπο, ο “animus” θα καταλαγιάσει. Μέσα από αυτό το τρίγωνο θα γίνει μια πιο εποικοδομητική συζήτηση.
Στην περίπτωση τώρα που έχουμε άτομα να έχουν ταυτιστεί με το “anima”,(Σελήνη) (για τους άνδρες) ή με τον “animus”(Ήλιος) (για τις γυναίκες) έχουμε τις περιπτώσεις των ομοφυλοφίλων. Σκοπός είναι ο άνθρωπος να συμφιλιώσει την εξωτερική του όψη με την εσωτερική. Πρέπει δηλαδή να ζευγαρώσει αυτά τα δύο και γι’ αυτό υπάρχει και ο γάμος. Συνήθως το επιτυγχάνουμε αυτό μέσω κάποιου άλλου επειδή δεν μπορούμε να παίζουμε με τον εαυτό μας. Μέσα από τον γάμο γίνεται μια εξομοίωση αυτών των στοιχείων. Οι πρώτες εκδηλώσεις στην πράξη αυτών των αρχέτυπων είναι ο πατέρας και η μητέρα. Αστρολογικά π.χ. εδώ έχουμε τον Ήλιο και την Σελήνη.
Το παιδί μόλις γεννιέται “ψάχνει” να βρει τον “animus” ή την “anima” – τον πατέρα ή την μητέρα αντίστοιχα. Εδώ αν υπάρχουν διαταραχές έχουμε διάφορες εκδηλώσεις. Αστρολογικά αυτό το εντοπίζουμε μέσω της ερμηνείας των όψεων Ήλιου και Σελήνης. Λέμε π.χ. ότι κάποιος δεν έχει εικόνα για ένα από τα δύο στοιχεία (έχει αρνητική όψη του Ήλιου με τον Ποσειδώνα ή τον Ουρανό). Η εικόνα δηλαδή είναι ασαφής και έτσι ψάχνει μια ζωή να βρει αυτό το πρότυπο. Η πιο εξελιγμένη εκδήλωση αυτών των αρχετύπων θεωρούνται ο “σοφός” και η “σοφή” αντίστοιχα.
Κατά Γιούνγκ αυτά τα πρότυπα εκφράζονται μέσα από τα όνειρά μας. Έτσι μπορεί να βλέπουμε στον ύπνο μας αντίστοιχα το πρότυπο του άνδρα (animus) ή της γυναίκας (anima) που κουβαλάμε μέσα μας και έχουν να κάνουν με την εσωτερική επικοινωνία.
Σ’ αυτά τα αρχέτυπα θα πρέπει να προσθέσουμε την “σκιά”, δηλαδή την σκοτεινή πλευρά. Στην Αστρολογία συνηθίζουμε αυτή την “σκιά” να την σχετίζουμε με τον Πλούτωνα και την Μαύρη Σελήνη (Λιλιθ). “Σκιά” έχει κάθε πλανήτης βέβαια. Είναι αρνητικά περιεχόμενα (Ενέργειες) που έχουν την τάση να παρασύρουν, να εκτροχιαζουν το άτομο. Είναι αυτό που λέμε στην Αστρολογία “κακοί η αρνητικοί πλανήτες”. Εδώ βέβαια πρέπει να θυμηθούμε ότι όλα αυτά είναι θέμα “χρήσης” και διαχείρισης του καθενός μας.
Από την πλευρά της προσέγγισης δηλαδή, όταν η πλευρά αυτή είναι επεξεργασμένη άρα αναγνωρίσιμη αλλά και διαχειρίσημη, σίγουρα δεν είναι τόσο επικίνδυνη. Η αναγνώριση των περιεχομένων είναι το πρώτο σημαντικό βήμα. Η προβολή των χαρακτηριστικών στους άλλους δεν είναι τίποτα άλλο από τον βαθύτερο εαυτό του καθένα. Βέβαια αυτή η διαδικασία προβολής βοηθάει στο ν’ αφομοιώνουμε σιγά – σιγά τα περιεχόμενα του βαθύτερου εαυτού μας, χωρίς τον κίνδυνο να δημιουργηθούν επιπλοκές. Ενστικτωδώς δηλαδή, κινούμαστε ανάλογα, έτσι ώστε να έχουμε γύρω μας καταστάσεις και ανθρώπους, που να εκπληρώνουν τον κρυμμένο (θαμμένο) μας εαυτό. Γι’ αυτό δεν πρέπει να κατηγορούμε τη ζωή για αυτά που περνάμε, γιατί τελικά είμαστε εμείς οι ίδιοι αυτοί που τα έλκουμε. Για ν’ αλλάξει ο “εξωτερικός” κόσμος πρέπει βασικά, ν’ αλλάξει ο “εσωτερικός”.
Για να επιτευχθεί αυτή η αφομοίωση χρησιμοποιούνται κάποιες τεχνικές. Πρέπει να “κόβουμε” σε μικρά κομματάκια το υποσυνείδητο και να το αφομοιώνουμε σιγά – σιγά για να υπάρχει ασφαλής αφομοίωση. Πρέπει δηλαδή να περιγράφουμε, ν’ αναγνωρίζουμε πλευρές του ασυνείδητου σιγά – σιγά, μία – μία (Κρόνος), σταδιακά και ύστερα να τις καταναλώνουμε. Γιατί αρχικά η έννοια του ασυνείδητου είναι κάτι φοβερό, ένας χώρος αδιερεύνητος.
Χωρίς αυτές τις τεχνικές δεν μπορούμε να επιτύχουμε με ασφάλεια τον στόχο μας. Η Αστρολογία είναι ένα ουσιαστικό παράδειγμα μιας τέτοιας τεχνικής. Όλη γενικότερα η ανθρώπινη πορεία προς τη γνώση συντελείται με το να γνωρίζει σιγά – σιγά διάφορες ανθρώπινες πλευρές κομμάτι – κομμάτι και να συνθέτει ένα ενιαίο -όσο μπορεί να είναι- σύνολο. Χωρίς αποστασιοποίηση (Ερμής-Ουρανός) βέβαια δεν μπορεί εύκολα το άτομο να καταφέρει κάτι τέτοιο. Θα λέγαμε ότι χρειάζεται ένα είδος επιστημονικότητας. Π.χ. δεν μπορεί εύκολα κάποιος να κάνει ασφαλή διάγνωση του δικού του Ωροσκοπίου ή αντίστοιχα μιας ασθένειας (για έναν γιατρό).
Ας δούμε τώρα λοιπόν πως ξεκίνησε αυτή η ιστορία και πού έχει φτάσει σήμερα αυτή η εξέλιξη. Κάποτε ο άνθρωπος ως συνειδητή οντότητα δεν υπήρχε. Η στιγμή που έγινε κάτι τέτοιο έχει καταγραφεί από τις μυθολογίες σαν μια στιγμή “ρήξης” που πέρασε ο άνθρωπος από το ένα σύστημα στο άλλο. Όσο δεν υπάρχει συνείδηση χειραφετημένη, αυτονομημένη, όσο δηλαδή αυτή η συνείδηση δεν είναι βουτηγμένη μέσα στο ασυνείδητο, δεν έχουμε και συμπτώματα ανταγωνισμού. Όλα είναι μια χαρά. Αυτή ακριβώς η ενότητα εμφανίζεται σε όλες τις φιλοσοφίες.
Αν πρέπει βέβαια να ξαναγυρίσουμε στις ρίζες μας για να τις θεραπεύσουμε -επειδή ήδη έχουμε δρομολογήσει μια πορεία, που έχει να κάνει με την αύξηση της συνειδητότητάς μας- θα γίνει με συγκεκριμένες τεχνικές και επιστημονικούς τρόπους.. Δεν μπορούμε δηλαδή να επιστρέψουμε σε μια κατάσταση που δεν υπάρχει συνείδηση. Όταν συμβαίνει αυτό στη ζωή κάτω από έντονες επήρειες η σοκ είναι δυσάρεστο και επικίνδυνο. Αυτή η ενότητα αν επιτευχθεί θα γίνει με όρους που επιβάλλει πια η “συνείδηση”. Μιλάμε δηλαδή για μια ισοτιμία, για συγκροτημένα συστήματα που με ισορροπίες πλέον “κολυμπάνε” μέσα στο ασυνείδητο. Μορφές συνείδησης που έχουν μια αυτονομία και μπορούν να ξεχωρίζουν μέσα στο γενικό σύνολο. Αυτή η εμπειρία της χειραφέτησης είναι τρομακτική και επώδυνη. Είναι περίπου όπως κόβουν τον ομφάλιο λώρο του παιδιού. Έχει αποτυπωθεί άλλωστε ανάλογα και στις θρησκείες.
Στην εβραϊκή προσέγγιση δίνεται αυτή η εμπειρία περιγράφοντας τους “πρωτόπλαστους” να δοκιμάζουν από το δέντρο της γνώσης του “καλού και του κακού”. Μπαίνει δηλαδή στην όλη ιστορία μια διαδικασία συνειδητότητας. Ενώ πριν δεν είχαν επίγνωση για το τι είναι όλα αυτά. Ήρθε λοιπόν ο “όφις” και δημιούργησε μια “ενάντια” κατάσταση (Πτώση). Από εκεί ξεκινούν οι ουσιαστικές προσπάθειες για να λειτουργήσουν αυτά τα πρώτα συνειδητά συμπλέγματα με όση σχετική αυτονομία μπορεί να έχουν. Είναι για την ακρίβεια απωθημένα αισθήματα και ανάγκες (επιβίωση, ασφάλεια ,τροφή) που μέχρι τότε μας τα εξυπερετουσαν άλλοι (Θεός- Γονείς-Τροφοί), τα οποία βγαίνουν βιαία στην επιφάνεια (συνειδητό) και μας καλούν να τα αντιμετωπίσουμε..
Εφ’όσον μιλάμε για μια ανταγωνιστική σχέση, ανάμεσα στη συνείδηση και στο ασυνείδητο, οτιδήποτε έχει να κάνει με το ασυνείδητο ενέχει κίνδυνους για τη συνείδηση (Χάσιμο έλεγχου). Εκεί οφείλεται και όλη η αρνητική εικόνα που έχει διαμορφωθεί για το θηλυκό-Σελήνη(ευάλωτο) μέσα από την ταύτιση του υποσυνείδητου. Επειδή ακριβώς σ’ αυτή τη διάλυση, η “συνείδηση” έχει αρσενικά (νους) χαρακτηριστικά και το “ασυνείδητο” έχει θηλυκά χαρακτηριστικά, (ευαισθησία, φόβος, αδυναμία) οτιδήποτε θεωρείται θηλυκό, ο άνθρωπος προσπαθεί να το αποβάλλεις, να το διώξει από την ζωή του. Σε τελική ανάλυση μπορεί να το δεχτεί, μόνο σαν κάτι αναγκαίο κακό.
Αντίθετα προωθούνται πλευρές που είναι αυστηρά αρσενικές (Δύναμη νους, εξουσία). Υποτίθεται βέβαια ότι μετά από αυτή την εξισορρόπηση που επιτυγχάνεται – μέσα από διεργασίες για συνειδητότητα – αυτές οι αποστάσεις μειώνονται. Όσο βέβαια η “συνείδηση” είναι μικρή και αδύναμη είναι δέσμια των νόμων του “ασυνείδητου”. Οι βασικές λειτουργίες που συμβαίνουν σ’ αυτό το πρώτο στάδιο είναι: γέννηση, τροφή, αναπαραγωγή, θάνατος. Μέχρι εκεί μιλάμε για το όριο μεταξύ συνειδητότητας και ασυνειδητότητας. Είναι μια γραμμή ισορροπίας ανάμεσα στο ένστικτο και στην αρχή. Είναι ένα στάδιο στο οποίο κυριαρχεί το ένστικτο.
Οι λειτουργίες αυτές αποτυπώνονται με τα τρία πρώτα ζώδια : Κριός, Ταύρος ,Δίδυμος. Δηλαδή “υπάρχω”, “αναπτύσσομαι”, “αντιλαμβάνομαι”. Στους Δίδυμους δεν αντιστοιχεί ακριβώς το “σκέφτομαι” αλλά το “αντιλαμβάνομαι” γιατί εδώ έχουμε τις βασικές αντιληπτικές λειτουργίες. Για να λειτουργήσει λοιπόν ο άνθρωπος εξωτερικά -και όχι μόνο εσωτερικά, που υπάρχει μια ενδοεποικωνία- χρειάζεται και κάποια αντιληπτικά μέσα.
Τα αντιληπτικά μέσα ο άνθρωπος τα αναπτύσσει και τον βοηθούν να λειτουργεί στοιχειωδώς μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο. Αυτές οι τρεις λειτουργίες αρχικά δεν οδηγούν πουθενά, γιατί απέναντι απ’ όλα αυτά υπάρχει ένας θάνατος ένας Σκορπιός. Η λειτουργία η οποία αναπτυσσόμενη δίνει μια πιο βελτιωμένη εικόνα είναι η “αντίληψη”. Ο “άνθρωπος-με συνείδηση” αρχικά σκέφτηκε αυτό που λέμε να πράξει το “κακό ”το οποίο ήδη υπήρχε μέσα του σαν αδυναμία “anima”, (Σελήνη) από την ίδια του την διπλή του φύση(Δίδυμος). Αναπαράγει δηλαδή ο άνθρωπος ένα φαινόμενο το οποίο το αντιλαμβάνεται γύρω του.
Τα πρώτα δείγματα “αντίστασης” είναι μέσα από την παθητική αντίσταση. Είναι δηλαδή μια αντίδραση παθητική, αυτοκτονική (Σκορπιός). Δεν σε σκοτώνει κάποιος …αυτοκτονείς. Αν σήμερα την αυτοκτονία την θεωρούμε σαν κάτι παρωχημένο (και έτσι είναι), σε εκείνα τα στάδια ανάπτυξης ήταν πολύ επαναστατική πράξη. Το επόμενο στάδιο, που όμως βοήθησε πάρα πολύ, είναι η “προβολή” κατά τον όρο της ψυχολογίας – η εμφάνιση του “κακού αδελφού –εαυτού μας”(Δίδυμος). Μυθολογικά αποτυπώνονται τα στάδια αυτής της εξέλιξης μέσα από κάποια συγκεκριμένη μορφή. Έτσι δεν υπάρχει πια η μοίρα, αλλά ο “κακός αδελφός”.
Έτσι έχουμε κάποια διάκριση μεταξύ “καλού και κακού” προβάλλοντας βέβαια πάντα το κακό στον άλλο. Δεν υπάρχει ηθική αξιολόγηση, υπάρχει αληθινή προβολή. Εδώ λοιπόν το “καλό” είναι το πιο ισχυρό, το πιο αποτελεσματικό, αυτό που μπορεί να τα καταφέρει καλύτερα. Γι’ αυτό και οι Δίδυμοι -φρονίμως ποιούντες- επιλέγουν-χωρίς ηθικά κριτήρια αυτό που είναι το πιο εύκολο (ονομάζοντας το καλό) με σκοπό να καταφέρουν κάτι. Αυτός ο διαχωρισμός όσο και να μας φαίνεται πρωτόγονος για εκείνη την στιγμή είναι μια επαναστατική πράξη ευφυΐας. Από εκεί και πέρα, από την στιγμή που γίνεται η πρώτη αυτή διάκριση και ο κόσμος “κόβεται” στα δύο(καλό-κακό), έχουμε ένα άνοιγμα του συστήματος. Αρχίζει δηλαδή η “συνείδηση” και αντιλαμβάνεται το “καλό” και το “κακό”, έτσι όπως το έχει αξιολογήσει. Το “καλό” και το “κακό”, το αρσενικό και το θηλυκό, ως ισχυρό (ηθικό) και ανίσχυρο (αδυναμία) αντίστοιχα. Οι έννοιες αυτές βέβαια αρχίζουν σιγά-σιγά και εμπλουτίζονται.
Μέσα από την σχέση αυτή υπάρχει μια εξέλιξη. Αυτό υπήρχε και πριν, αλλά δεν είχε γίνει αντιληπτό. Οι δραστηριότητες λοιπόν που περιγράφονται μέσα από το ζώδιο των Διδύμων (καλό-κακό, αρσενικό- θηλυκό), μας το κάνουν αυτό ορατό σε πρώτη φάση. Είναι το οικοδόμημα το οποίο δημιουργείται από τις αντιληπτικές λειτουργίες. Αρχικά έχουμε την διάκριση “αρσενικό” – “θηλυκό” και αντίστοιχα πατέρας-μητέρα. Ο πατέρας δεν ήταν και πολύ υπαρκτός ως οντότητα. Υπήρχε η “Μάνα-Φύση” και γι’ αυτό στις πρώτες λατρείες όλες οι δυνάμεις είναι θηλυκές. Αργότερα εμφανίζονται αρσενικές θεότητες. Δεν είναι τυχαίο πάλι ότι οι θηλυκές θεότητες κρατούν κατά πλειοψηφία τα πολύ σκοτεινά πράγματα.
Εδώ από την αρχική διάκριση προκύπτει μια Μάνα-θηλυκή αρχή και ένας Πατέρας -αρσενική αρχή. Όπου και οι δύο έχουν το δικαίωμα να είναι και καλοί και κακοί. Έχουμε τον σχηματισμό, την διάσπαση κάποιων τμημάτων. Η βασική διάσπαση που μας ενδιαφέρει είναι ότι η έννοια του θηλυκού, ως προς την έννοια της μητρότητας… διασπάται. Έτσι έχουμε την καλή μητέρα που προστατεύει και την κακή μητέρα που καταστρέφει. Αυτή η καλή μητέρα τοποθετείται στο ζώδιο του Καρκίνου. Η καλή μητέρα προστατεύοντας το νεογέννητο του δίνει και τις προοπτικές αλλά και την ασφάλεια να εξελιχθεί. Ακόμα κι εδώ όμως πάλι ο άνθρωπος-συνείδηση αυτό που συναντάει μπροστά του τελικά είναι το τέλος, ο θάνατος.
Εδώ αυτό που έρχεται είναι η γέννηση του ήρωα. Είναι η μορφή εκείνη που περιγράφεται από το ζώδιο του Λέοντα. Είναι η γέννηση ενός τύπου Φωτεινού προορισμένου να διαλύσει τα σκοτάδια, να παλέψει με το βράχο, να παλέψει με το θηρίο και να βγει Νικητής. Να σπάσει δηλαδή αυτήν την αέναη επανάληψη του ίδιου φαινομένου, (Γέννηση-Θάνατος), να παλέψει με την μοίρα, αυτό που η συνείδηση βιώνει ως θάνατό της. Υπάρχω, τρώω, αναπαράγομαι, πεθαίνω… Αυτό βιολογικά συμβαίνει σε όλες τις μορφές ζωής έως και σήμερα. Στον άνθρωπο βέβαια υπάρχει και αυτό το κάτι άλλο που τον κάνει ξεχωριστό και αυτό είναι που ψάχνουμε.
Αυτός λοιπόν ο ήρωας ο οποίος είναι προορισμένος να νικήσει τα σκοτάδια είναι μια πιο καθαρή διατύπωση της έννοιας αντιπαράθεση. Κάποιος δηλαδή προσπαθεί να συγκρουστεί ή να έρθει σε επικοινωνία μ’ ένα άλλο σκοτεινό σύστημα. Αυτός είναι ο Ζυγός. Μέχρι εδώ, μυθολογικά διατυπωμένες, έχουμε όλες τις προσπάθειες του ανθρώπου με συνείδηση να νικήσει την μοίρα που απέτυχαν. Είτε τους κατασπάραξαν οι Μαινάδες, είτε έπεσαν στην λίμνη και πνίγηκαν γενικώς καταστράφηκαν.
Οι επιτυχημένες προσπάθειες -βασικά με την εικόνα την ηρώων που έχουμε Ηρακλής, Θησέας κλπ- έχουν να κάνουν με κάποια βοήθεια των θεών. Κανείς από αυτούς δεν τα κατάφερε χωρίς την υποστήριξη τους. Κλασική περίπτωση είναι ο Πέρσεας με την Ανδρομέδα, ο οποίος πηγαίνοντας να σκοτώσει την Μέδουσα, του δίνει ο Ερμής τα φτερωτά πέδιλα, η Αθηνά την ασπίδα κλπ. Όλα αυτά είναι τεχνάσματα, είναι όπλα δηλαδή που μπορεί να χρησιμοποιήσει, να εξοπλιστεί η συνείδηση για ν’ αντιμετωπίσει με επιτυχία την “πραγματικότητα”. Από εδώ απορρέει και η σχέση της Παρθένου με την “μηχανική υποστήριξη”. Όλα αυτά απεικονίζονται στο ζώδιο της Παρθένου, είναι δηλαδή η εξοπλισμένη συνείδηση. Ένας ήρωας δηλαδή που διαθέτει μια εξοπλισμένη συνείδηση. Είναι ένα χαρακτηριστικό, που έχει αυστηρά και μόνο ο άνθρωπος από τις μορφές ζωής που ξέρουμε μέχρι τώρα. Αυτός ο εξοπλισμός έχει να κάνει μ’ όλα τα τεχνάσματα τα οποία χρησιμοποιούνται.
Βιολογικά τώρα, έχει να κάνει και με ορισμένες αντιστοιχίες. Είναι η παράταση της παιδικής ηλικίας. Αυτό είναι το στοιχείο που είναι μοναδικό στον άνθρωπο. Όλοι οι οργανισμοί έχουν μια περίοδο “χάρητος” από όταν γεννηθούν – και βρίσκονται κάτω από την προστασία της μητέρας μέχρι να βγουν στην κοινωνία. Τα σκυλάκια π.χ. μετά τους 3-4 μήνες φεύγουν και αναζητούν μόνα τους πια την τροφή, τον σύντροφο τους κλπ. Το παιδί όμως μετά π.χ. τα 5 χρόνια η μητέρα δεν το διώχνει. Του μαθαίνει κάποια πράγματα. Μέχρι δηλαδή να λειτουργήσει η σεξουαλικότητα – μέχρι δηλαδή το σκυλάκι να ψάξει να βρει την σκυλίτσα του – μέχρι το παιδάκι να μεγαλώσει και να έχει τέτοιες ορμές περνάνε 8-9 χρόνια. Μέσα σ’ αυτό το διάστημα κάτι γίνεται.
Ο χρόνος αυτός δεν είναι τυχαίος. Έχει να κάνει με διαδικασίες που συντελούνται σ’ αυτή την περίοδο και που δεν είναι καθόλου άσχετες με την ανθρώπινη εξέλιξη. Σε μια πρώτη φάση, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι έχουμε ένα είδος εκπαίδευσης. Ένα είδος εξοπλισμού γι’ αυτά που πρόκειται ν’ ακολουθήσουν. Πέρα από αυτό που είναι ορατό, έχουμε και μια τακτοποίηση των ασυνείδητων περιεχομένων. Μέσω της ένταξης που γίνεται σε μια συγκεκριμένη κοινωνία έχουμε και την τοποθέτηση σε “κουτάκια” -αυτά δηλαδή που περιγράφει η Παρθένος – όλων των ασυνείδητων περιεχομένων. Μέχρι αυτήν την εποχή-ηλικία είναι ατάκτως ειρημένα.
Πέρα από τις συγκεκριμένες προσωποιήσεις που έχουν γίνει, ξέρουμε όλοι ότι τα παιδιά σε πολύ μικρή ηλικία, έχουν μια ιδιαίτερη άποψη για την πραγματικότητα, μια παραμυθένια εικόνα. Είναι δηλαδή εμπνευσμένα. Από 7 χρονών και μετά εκλογικεύονται (Κρονια επιρροή). Είναι σαν ένα είδος μεταφύτευσης. Είναι η διαδικασία με την οποία τακτοποιείς τα ψυχικά περιεχόμενα – αρχέτυπα και τα βάζεις σε “κουτάκια”. Αργότερα αυτά θα εκδηλωθούν πάλι (Κρονια επιστροφή 28-31χρονια). Γι’ αυτό το λόγο και η ηλικία αυτή είναι και η πιο ψυχρή, η πιο άχαρη. Ενώ τα παιδιά πριν είναι χαριτωμένα κλπ., μετά τα 7 είναι πιο στημένα. Αυτή η παιδικότητα δεν υφίσταται πια. Μέχρι αυτή την ηλικία τα παιδιά είναι σαν να λέμε Λιονταράκια. Αισθάνονται ότι είναι το κέντρο του κόσμου κλπ. Σ’ αυτές τις λειτουργίες ακριβώς, χρωστάει και η ανθρωπότητα την εξέλιξή της. Σ’ αυτή την παράταση της παιδικής ηλικίας.
Υπάρχει εδώ ένα είδος σοκ. Επειδή όμως τα παιδιά λειτουργούν σ’ ένα κόσμο όπου η συνειδητότητα είναι το ζητούμενο, το σοκ δεν είναι τόσο τραυματικό, όσο η αρχική αποκοπή του ομφάλιου λώρου που είναι σαν να λέμε η αναπαράσταση του αρχικού εγκλήματος. Από την στιγμή που έχει συμβεί όλη αυτή η ιστορία όλα τ’ άλλα είναι εύκολα. Αυτή η αντιπαράθεση μπορεί να γίνει και σύνθεση ή συνεργασία. Από εδώ μπορούν ν’ αντληθούν οι θησαυροί που υπάρχουν στο ασυνείδητο. Δεν είναι πια μια υπόθεση σκοτεινή ή ακόμα και αν συμβεί θάνατος, υπάρχει μια κατάκτηση. Η κατάκτηση είναι ο Τοξότης. Υποδηλώνει, ότι υπάρχει ένα νέο είδος δημιουργίας, μια πνευματική δημιουργία, μια απελευθερωμένη συνείδηση που έχει το δικαίωμα της Αθανασίας. Αυτή είναι η ουσιαστική κατάκτηση. Είναι η Αθανασία της συνείδησης. Είναι κάτι που δεν καταστρέφεται. Ο άνθρωπος μπορεί να πεθαίνει βιολογικά -αυτό τον κύκλο δεν μπορούμε να το “σπάσουμε” ακόμα- αλλά αυτό δεν καταστρέφεται. Η συνείδηση διατηρεί το δικαίωμα να είναι ελεύθερη και μετά τον βιολογικό θάνατο.
Το επόμενο βήμα είναι η συγκρότηση ενός αυστηρά δομημένου και λογικού συστήματος που περιγράφεται από το ζώδιο του Αιγόκερου (Δύναμη ,νους ,ηθική, εξουσία). Οι αρσενικές λειτουργίες είναι φανερό εδώ ότι έχουν την υπεροχή. Όλα οδηγούνται στην συγκρότηση ενός συστήματος, σε μια πλήρη ισορροπία του συνειδητού (Κρόνος) έτσι όπως την περιγράφει το ζώδιο του Αιγόκερω. Με νόμους δηλαδή και κανόνες,, διατάξεις και πειθαρχία Έχουμε την απελευθέρωση από τους περιορισμούς του ασυνείδητου. Μια απελευθέρωση, η οποία στηρίζεται στην γνώση, μέσα από την αξιολόγηση, πειθαρχία και τους κοινωνικούς περιορισμούς. Μέχρι εδώ τώρα έχουμε εξισορροπήσει τα πάντα. Έχουμε φτάσει σ’ ένα κόσμο όπου το συνειδητό έχει περιχαρακωθεί άψογα, δεν απειλείται από τίποτα, αλλά δεν σταματάμε. Πριν μιλήσαμε για την γέννηση του ήρωα, ενός ήρωα που έχει υποστήριξη. Εδώ έχουμε την γέννηση του επαναστάτη. Έρχεται δηλαδή ν’ αμφισβητήσει το όλο οικοδόμημα. Παρ’ όλα αυτά όμως επαναλαμβάνει το ίδιο. Δεν αμφισβητεί όπως προηγουμένως ο Λέοντας (Δύναμη, Εξουσία) τον Καρκίνο (υποσυνείδητο).
Από εδώ και πέρα όλη η αμφισβήτηση έχει να κάνει με το συνειδητό πλέον. Επειδή ο Υδροχόος είναι παιδί αυτής της καταπιεστικής συνειδητότητας (Κρόνος-Αιγόκερως) ο ρόλος του είναι να την αμφισβητήσει αλλά και να την αναμορφώσει. Καταλαβαίνουμε λοιπόν εδώ τι τρομερή αντίφαση έχει όλο αυτό και γι’ αυτό και το ζώδιο του Υδροχόου κυριαρχείται και περιγράφεται από αυτές τις αντιφάσεις. Είναι η αντίφαση μεταξύ θεωρίας και πράξης, συναισθημάτων και λογικής , κοινωνικής καταπίεσης και προσωπικής ελευθέριας.
Και αφού το σύστημα ανατρέπεται, ξαφνικά η “συνείδηση” πέφτει πάλι στην αναζήτηση (Ιχθυες). Εδώ φτάνουμε σε μια νέα κατάσταση μ’ ένα νέο χαρακτηριστικό. Δεν υπάρχει θάνατος… υπάρχει όμως αιχμαλωσία. Αυτή η κατάσταση της αιχμαλωσίας, σημαίνει ότι κάποιος περιμένει τις συνθήκες μέχρι να αναδυθεί στην επιφάνεια της ανώτερης συνείδησης που χαρίζει την αιωνιότητα. Η συνείδηση δηλαδή, έχει βουτήξει στην αρχική ενότητα, αλλά με δικούς της όρους, κάτι το οποίο είναι και το ζητούμενο.
Κατά πόσο αυτό είναι μια πραγματική ή μια ιδεατή κατάσταση δεν το γνωρίζουμε, γιατί κανείς δεν γύρισε από εκεί για να μας το πει. Εδώ έχουμε την αναζήτηση του “Θεού”. Υπάρχει η αίσθηση της αρχικής ανάμνησης της ευδαιμονίας ή της φρίκης -ανάλογα από ποια μεριά το βλέπεις- η οποία συνδυάζεται με την αρσενική αντίληψη για έναν Θεό. Πρέπει δηλαδή να έχουμε και συνειδητότητα για όλα αυτά. Το τι γίνεται τελικά δεν το ξέρουμε. Έχουμε ακούσματα, εμπειρίες. Μοιάζει περισσότερο με τον άνθρωπο που μεγαλώνει στη στεριά και κάνει καταδύσεις στη θάλασσα, για ν’ αντλήσει περιεχόμενα και να ολοκληρώσει την εικόνα που έχει για τον κόσμο. Αν όχι στη θάλασσα αυτό θα γίνει στο …διάστημα !!
Αυτή είναι και η πιο αντιπροσωπευτική εικόνα του ασυνείδητου σήμερα: το διάστημα. Κάνει καταδύσεις προς τα έξω με σκοπό ν’ αφομοιώσει και αυτό το κομμάτι. Οι λειτουργίες της συνείδησης δεν χάνονται, γιατί είναι κατακτημένες. Ο ζωδιακός κύκλος είναι αποτέλεσμα της συνειδητής προσέγγισης. Ο άνθρωπος χρησιμοποιεί το λογικό και γι’ αυτό δεν υπάρχει τρόπος να το προσεγγίσουμε αυτό διαφορετικά. Αφού κάποιος κάποτε το κωδικοποίησε και το ανακάλυψε, όλα τα πράγματα υπακούουν σ’ ένα τέτοιο ρυθμό εξέλιξης. Τουλάχιστον από τον δικό μας κόσμο, από την πλευρά της συνείδησης και έτσι όπως το αντιλαμβανόμαστε. Όλες αυτές οι περιοχές “φωτογραφίζουν” πλευρές οι οποίες πριν ήταν άγνωστες και ακόμη πολλά κομμάτια τους συνεχίζουν να παραμένουν.
Ο βαθμός συνειδητότητας και δυναμικής του καθενός μας δεν είναι δεδομένος. Ο βαθμός συνειδητότητας προσδιορίζεται στην ζωή. Ο άνθρωπος γεννιέται κληρονομώντας κάποια χαρακτηριστικά. Η δυνατότητα της συνείδησης να λειτουργεί ως αθάνατη είναι δεδομένη για το ανθρώπινο είδος. Πολλές φορές όμως μπορεί να μην λειτουργεί. Κάπου χάνεται. Όλοι έχουν το δικαίωμα ν’ αναπτύξουν αυτή την συνειδητότητα με σκοπό να απορροφηθούν όλα τα δεδομένα και να εξελιχθούν. Καθήκον θα λέγαμε του ανθρώπου είναι να εμπλουτίσει και να επιταχύνει τους ρυθμούς.
Έτσι θ’ αποκτήσει μια οντότητα, θα είναι συγκροτημένος, θα είναι ένα σύστημα με όρια. Αυτό είναι και το όπλο της συνείδησης… τα όρια. Αυτό που δεν έχει όρια είναι το “ασυνείδητο”. Αυτό που δεν θέλουμε να μην δημιουργηθεί είναι μια παγιωμένη κατάσταση. Μπορούμε να παραλληλίσουμε το γεγονός με το ότι στα σπίτια φτιάχνουμε παράθυρα. Τα παράθυρα είναι η επικοινωνία με τον έξω κόσμο, με το έξω σύστημα. Φανταστείτε ένα σπίτι χωρίς παράθυρα…. Αυτό είναι ένα στεγανοποιημένο σύστημα, ένα υπερβολικά αρσενικό σύστημα θα λέγαμε, το οποίο δεν επιτρέπει την επικοινωνία. Άρα είναι στείρο. Το τι σχέση έχει ο καθένας που ανήκει σ’ αυτά τα ζώδια με τις λειτουργίες που περιγράφουμε… είναι ένα θέμα. Η τάση των Παρθένων για τακτοποίηση γενικότερα παρουσιάζει αναλογίες μ’ αυτή την μεταμόρφωση των αρχετύπων. Από την άλλη πλευρά εξηγεί με ικανοποιητικό τρόπο, γιατί η Παρθένος είναι ζώδιο που συνδυάζεται με την υγεία. Αν υπάρξουν λανθασμένες μεταφορές αυτών των ψυχικών προτύπων υπάρχει πρόβλημα βιολογικό.
Όταν αυτό το σύστημα ολοκληρωθεί ο καινούργιος Κριός θα είναι μια ασυνείδητη μορφή έκφρασης που θα βγαίνει προς τα έξω. Είναι μια κατάσταση που δεν μπορούμε ν’ αντιληφθούμε σήμερα. Ως ανθρωπότητα ακόμα βρισκόμαστε στον Σκορπιό. Παίζουμε αυτή την στιγμή με την ζωή μας. Ενδεχομένως έχουμε ξεπεράσει την παιδική ηλικία. Στον Σκορπιό έχουμε την συνειδητοποίηση του ανθρώπου ότι μπορεί να εξελιχθεί ή να αυτοκαστραφει. Το επόμενο βήμα είναι να χρησιμοποιήσει αυτή την ενέργεια για να εξοντώσει τους πιθανούς ανταγωνιστές. Σε ατομικό επίπεδο βέβαια ο καθένας έχει την δυνατότητα να ολοκληρώσει τον κύκλο ή να ξεπεράσει έστω το ζώδιο του Σκορπιού. Το ηθικό δίδαγμα της ιστορίας είναι ότι Αστρολογικά και Ψυχολογικά έχουμε ένα μέσο να χαρτογραφούμε τις σκοτεινές περιοχές .
Η αστρολογική προσέγγιση είναι ένας τρόπος να εξηγούμε τον κόσμο, το τι συμβαίνει μέσα μας ή γύρω μας. Γιατί υπάρχει αυτός ο κώδικας δεν ξέρουμε. Υποθέτουμε ότι για ν’ αναγνωρίσει κάποιος έναν τέτοιο κώδικα, σημαίνει ότι τον έφερε μέσα του σπερματικά.
Έφτασε σε μια αναπαρωγή του, από μια πληροφορία που κουβαλούσε μέσα του. Αναπόφευκτα οδηγούμαστε σε μια πρώτη αρχή, η οποία είχε την ίδια αναλογία στην εξέλιξή της. Κρατάμε λοιπόν αυτό το μοντέλο θεωρώντας το ως τυπικό βάσει αυτών που γνωρίζουμε μέχρι τώρα. Είναι πιθανόν αυτό το μοντέλο να εμπλουτιστεί, ν’ αποκρυπτογραφηθεί σε μεγαλύτερο βαθμό. Την σημαντική κατάκτηση την έχουμε κάνει αφού υπάρχει ο βασικός “καμβάς”.
Όλο αυτό -πέρα από την αρχική κίνηση του Κριού – συνέβη, επειδή κάποιος συγκέντρωνε πληροφορίες. Μ’ αυτή την έννοια οι Δίδυμοι έχουν ένα μεγάλο μερίδιο σ’ αυτή την ιστορία. Σε σχέση με την συνολική εξέλιξη της Ανθρωπότητας υποτίθεται πάντα ότι ένας δρόμος γίνεται πιο εύκολος όταν τον πατάνε πολλοί. Ο πρώτος ας πούμε που έκανε αυτό το ταξίδι -κάποιος που έχει τον χαρακτηρισμό του ήρωα- έκανε ένα ταξίδι μέχρι το τέλος. Έτσι έδωσε τις πληροφορίες στους ανθρώπους. Αφού λοιπόν το έκανε ένας είναι σαν να λέμε ότι έχει χαραχτεί κάποιο μονοπάτι. Για τον κάθε λαό μπορεί αυτός ο ένας να είναι διαφορετικός. Υπάρχουν εμπόδια αλλά το σημαντικό είναι η χάραξη του μονοπατιού. Όσο περισσότεροι περνάνε το μονοπάτι, αυτό γίνεται δρόμος, με αποτέλεσμα τελικά να είναι κάτι συνηθισμένο… Αν υποθέσουμε ότι υπάρχει μια αρχή, έχει την ικανότητα ν’ αναπαράγεται και τα παιδιά της να έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά. Κατ’ εικόνα και ομοίωση προφανώς, θ’ αναπτύξει τάσεις και χαρακτηριστικά που είναι γνωστές και οικείες στη αρχή. Φυσικά ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι κινήσεις που διαφοροποιούνται και ανοίγουν καινούργιους δρόμους.